Objawy zaburzeń funkcji motorycznych u dzieci z grupy ryzyka dysleksji:

• litery niekształtne, brak dokładności w odtwarzaniu liter,

• bark płynności ruchów, litery kanciaste, przechylone w różne strony, litery „drżące”,

• brak połączeń między literami,

• niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazów,

• nierównomierne zagęszczenie pisma, zbyt małe lub zbyt duże odstępy miedzy literami lub wyrazami,

• trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze,

• wolne tempo pisania,

• duża męczliwość ręki piszącej,

• zbyt słaby lub zbyt mocny nacisk narzędzia piszącego na kartkę,

• pismo mało estetyczne, mało czytelne lub w ogóle nieczytelne.

Ćwiczenie usprawniające motorykę rąk:

• Ćwiczenia stabilizacji centralnej – podstawa utrzymania prawidłowej postawy, utrzymania równowagi. Ćwiczenia stabilizacji centralnej (mięśni centralnych – podporowych – całego ciała) są podstawą do rozwoju i kontroli chwytu pisarskiego.
• Ćwiczenia wzmacniające obręcz barkową – dobrze rozwinięte mięśnie obręczy barkowej pozwalają ustabilizować rękę piszącą, wykonywać precyzyjne ruchy kończyny górnej i dłoni.
  • rowerek na plecach
  • tupanie w rytm muzyki
  • przeskoki
  • unoszenie piłki stopami
  • toczenie piłki po ścianie
  • jazda na deskorolce
  • spacer na czworakach
  • unoszenie ręki, nogi w czworakach
  • skoki „pajacyki”
  • wykonywanie „taczki” na prostych rękach (osoba, która pomaga chwyta nogi dziecka pod kolanami lub udami”)
  • łapanie, rzucanie piłki oburącz, jedną ręką na zmianę
  • pływanie „na sucho”
  • krążenie rękoma wyciągniętymi do przodu, w bok (rysowanie kółek podczas krążenia rękoma w powietrzu)
  • czołganie się
  • turlanie się samodzielne
  • brzuszki
  • odpychanie się rękoma w leżeniu na brzuchu na kocu
  • przyciąganie ciężkich przedmiotów
  • zamalowywanie dużych przestrzeni dużych płaszczyzn (np. na kartonach, arkuszach papieru ułożonych na podłodze lub zawieszonych na ścianie, sztalugach)
  • kreślenie w powietrzu dużych, płynnych, swobodnych ruchów w kształcie fal, koła, ósemek itp.
  • pchanie ściany, dłoni drugiej osoby, krzesła
  • pompki na ścianie
  • klaskanie pod kolanami
  • wspinanie się po drabinkach
  • mycie podłogi mopem, grabienie liści
  • zabawy w „Twister”
  • dotykanie lewym łokciem do prawego kolana i odwrotnie, wszelkiego rodzaju ćwiczenia ruchów naprzemiennych
  • „nożyce” rękoma i nogami

Ćwiczenia koordynacji ciała – umiejętność płynnej współpracy dwóch stron ciała, pozwala na precyzyjne wykonywanie bardziej złożonych funkcji, m.in. pisania.

• szorowanie szczotką, gąbką po blacie, ścianie itp.

• mycie okien

• podawanie piłki nad głową

• krążenie rękoma wyciągniętymi do przodu, w bok (rysowanie kółek podczas krążenia rękoma w powietrzu)

• ryzowanie oburącz po kartce, tablicy, dużym arkuszu papieru

• przeciąganie liny

• wybijanie rytmów na udach, stole, stopami na podłodze

• zbijanie baniek oburącz

• skakanie obunóż, przeskakiwanie przez przeszkody

• zgniatanie papieru oburącz

• lepienie z mas plastycznych

• nauka żonglowanie

• jazda na rowerze

• pływanie, pływanie „na sucho”

• zabawy w kuchni (wałkowanie, mycie, mieszanie, przesiewanie mąki)

• wspinanie się (drabinki, ścianki wspinaczkowe)

• maszerowanie w rytm muzyki

• pokonywanie torów przeszkód

• przechodzenie po zwężonych lub podwyższonych powierzchniach np. belce, ławeczkach, krawężniku

• przenoszenie przedmiotów w określone miejsce

Ćwiczenia systemu taktylnego – układ dotykowy, czucie głębokie, niezwykle ważne przy nabywaniu umiejętności pisania. Zaburzenie w tym obszarze powodują obniżenie świadomości tego co robią palce.

• dotykanie dłoni, stóp materiałami o różnej fakturze, początkowo dziecko ustala swoje preferencje, faktury, których dziecko nie lubi wprowadzamy powoli

• wkładanie rąk i nóg do pojemników z grochem, ryżem, kulkami, piłkami itp. Można tak poukrywać różne „skarby”, których dziecko będzie szukało.

• wyklejanie z plasteliny

• zabawy ciastoliną

• masaże dłoni, ugniatanie miękkich i twardszych piłek, masaże piłką „kolczatką”

• kreślenie wzorów na dłoni dziecka i odtwarzanie lub odgadywanie ich przez dziecko

• domina dotykowe – dobieranie w pary przedmiotów o tej samej fakturze bez kontroli wzroku

• malowanie dłońmi zanurzonymi w farbie

• gimnastykowanie dłoni: krążenie, zamykanie i otwieranie pięści, strzepywanie z dłoni okruszków, pisaku, złożenie dłoni jak do modlitwy i odpychanie jednej od drugiej

• ugniatanie gazety, wydzieranki, wyklejanki

Ćwiczenia usprawniające mięsnie dłoni i drobne mięśnie palców

• ugniatanie piłek o różnej twardości i fakturze, ugniatanie gazet

• rolowanie plasteliny, krepiny w palcach

• nawlekanie koralików o różnej wielkości na nitkę, sznurek

• wyszywanie, przewlekanie sznurka przez otworki w tekturze

• zabawy paluszkowe np. gra na pianinie na niby. „Idzie kominiarz po drabinie…”, „Sroczka kaszkę ważyła…” itp.)

• tworzenie kształtów ze sznurka

• zabawy konstrukcyjne np. z klocków

• modelowanie w masach plastycznych

• wycinanie

• kreskowanie ( wypełnianie powierzchni małymi kreseczkami pionowymi, poziomymi)

• zamalowywanie powierzchni w określonych konturach

• kopiowanie rysunków przez kalkę

• chwytanie drobnych przedmiotów całą ręką, tylko palcem wskazującym i kciukiem lub wskazującym, środkowym i kciukiem

• wrzucanie monet do skarbonki

• wciskanie pinezek w tablicę korkową

Ćwiczenia płynnych rytmicznych ruchów pisarskich

• obrysowywanie szablonów
• rysowanie szlaczków: wodzenie po gotowym wzorze, kończenie zaczętego wzoru, samodzielne rysowanie
• łączenie wyznaczonych punktów linią ciągłą
• utrwalanie prawidłowego kreślenie liter z zachowaniem kolejności kierunku ruchów
• kalkowanie liter, wyrazów, zdań
• zabawy w wędrówki po labiryncie do celu
• pisanie liter, wyrazów w piasku, na wodzie, w powietrzu
• malowanie pędzlem
• wodzenie palcem po wzorze
• skreślanie kropek, liter, znaczków na czas
• przepisywanie ze wzoru

Uwagi: Podczas wykonywania ćwiczeń, pisania przy stoliku, biurku dbamy o prawidłową postawę ciała: obie stopy oparte o podłogę, proste plecy, przedramiona i łokcie oparte na stole. Kontrolujemy chwyt przyborów do pisania. Dążymy do tego, aby ołówek, długopis, kredka były trzymane w trzech palcach – pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, opierając na palcu środkowym. Niektóre dzieci preferują chwyt czteropalcowy: narzędzie pisarskie oparte na palcu serdecznym. Wynika to najczęściej z mniejszego czucia w obrębie palca środkowego. Opuszki palców powinny być ułożone na narzędziu w odległości 1,5-2 cm od piszącego końca. Palce nie powinny nachodzić na siebie. Prawidłowy chwyt może ułatwić specjalna nasadka na długopis. Ręka pisząca powinna przesuwać się wzdłuż linii pisania, druga ręka oparta przedramieniem i dłonią o stół przytrzymuje kartkę. Zwracamy uwagę na kierunek przy rysowaniu szlaczków, kolorowaniu: z góry na dół, od lewej do prawej, przy kształtach owalnych kierunek odwrotny do ruchów wskazówek zegara. Dzieci leworęczne mogą mieć większą trudność w opanowywaniu umiejętności pisania, w związku z tym szczególnie potrzebują pomocy w tym zakresie. Należy zwracać szczególną uwagę na kierunek pisania. Otoczyć dziecko wsparciem i pomocą. Należy używać rzeczy, narzędzi dla leworęcznych, aby dziecko wykształciło prawidłowe nawyki. Wzór do przerysowania powinien być po prawej stronie, żeby dziecko widziało co pisze, rysuje. Systematyczne wykonywanie ćwiczeń – codziennie 15-20 min daje realne podstawy do nabywania i utrwalania umiejętności pisarskich oraz pokonywania trudności w tym zakresie.

opracowały: Agnieszka Kreczunowicz

Agnieszka Uszyńska