WSPOMAGANIE ROZWOJU KONCENTRACJI I UWAGI DZIECKA

Koncentracja uwagi niezbędna jest w domu, na podwórku, w przedszkolu i w szkole… Konieczna podczas czynności dnia codziennego, podczas zabawy i nauki. Niezbędna w życiu dzieci, młodzieży i dorosłych.

Koncentracja to umiejętność skupiania uwagi, skierowania jej na ściśle określony bodziec i utrzymywanie jej w czasie. Jest konieczna podczas wszelkiego rodzaju świadomych działań. Umiejętność ta rozwija się stopniowo w toku życia człowieka.

Funkcją koncentracji jest wykonanie określonego zadania, osiągnięcie celu, rozwiązanie problemu czy zrozumienie ważnego zagadnienia. Co za tym idzie, wysoka umiejętność koncentrowania uwagi wiąże się z lepszą pamięcią, zdolnościami przestrzennymi oraz logicznego myślenia.

Według większości badaczy uwaga dziecka rozwija się w sposób samorzutny, co oznacza, że bardziej zależy od temperamentu i procesów dojrzewania niż wpływów zewnętrznych. Praktyka wskazuje jednak, że wiele aspektów środowiska, w jakim żyje dziecko, ma znaczenie dla rozwoju jego uwagi i pamięci. Stwierdzono lepsze osiągnięcia szkolne u dzieci stymulowanych w rozwoju poznawczym poprzez takie formy, jak: czytanie przed snem, wyjaśnianie doświadczanych zdarzeń, zachęcanie do rozmów, celowe wzbogacanie doświadczeń dziecka.

Uwaga dziecka rozwija się od bieguna przypadkowości ku intencjonalności. Dla wczesnego dzieciństwa charakterystyczna jest uwaga mimowolna. Jest ona wyzwalana i utrzymywana poprzez odbieraną zmysłami atrakcyjność przedmiotów i zjawisk w otoczeniu: ich barwę, dźwięk, ruch. Natomiast uwaga dowolna (zależna od woli i wyznaczonego celu) bazuje na relacji z drugim człowiekiem, jest zjawiskiem dzielonym przez dwoje ludzi np.; rodzica i dziecko, nauczyciela i dziecko. Uwaga dowolna zaczyna dominować od 6 roku życia. Umiejętność zarządzania własną uwagą pozwala dziecku na samodzielne rozróżnianie znaczących społecznie zadań i ważnych dla niego czynności.

Na koncentrację uwagi znaczący wpływ mają następujące czynniki:

• dystraktory – to wszelkiego rodzaju bodźce, które odciągają naszą uwagę od tego, na czym chcemy być skupieni np. hałas, jaskrawe kolory w pokoju, włączony telewizor lub radio;

• motywacja i pozytywne nastawienie – warunek konieczny do włożenia wysiłku w realizację (szczególnie trudnego) zadania;

• przerwy – nawet krótki odpoczynek pozwoli na efektywniejszy powrót do zadania;

• dieta – należy pamiętać o zdrowym odżywianiu i piciu odpowiedniej ilości wody;

• sen – kiedy jesteśmy wyspani i wypoczęci, osiągamy lepsze efekty;

• ćwiczenia – koncentrację można usprawniać dzięki odpowiednim ćwiczeniom.

Proces rozwoju uwagi należy wspomagać poprzez proponowanie interesujących, urozmaiconych zabaw, ćwiczeń, zadań. Mogą one mieć charakter zarówno ćwiczeń fizycznych, jak i umysłowych.

Oto propozycje zabaw i ćwiczeń dla dzieci w młodszym wieku szkolnym do wykonywania w domu:

• „Dotyk”. Dwie osoby siedzą jedna za drugą. Jedna osoba pisze na plecach drugiej znaki, figury geometryczne, litery itp., druga odgaduje i otrzymuje punkt za każdą poprawną odpowiedź. Następuje zamiana ról. Na koniec liczymy uzyskane punkty.

• „Detektyw”. Jedna osoba z zawiązanymi oczami wyciąga przed siebie dłonie. Druga osoba wkłada w nie przygotowany przedmiot. „Detektyw”, dotykając przedmiot i manipulując nim , stara się odgadnąć, co to jest. Po udzieleniu odpowiedzi, otwiera oczy i sprawdza. Podczas zadania możemy zadawać pytania: Co to jest i z jakiego materiału jest zrobione? Do czego podobny jest ten przedmiot? Jaki ma kształt? Jaki ciężar? Jaką powierzchnię? Itd.

• „Podobieństwa”. Należy przygotować kilka przedmiotów o cechach wspólnych, np. : dwie zabawki z pluszu, dwie piłeczki, dwa prostokątne klocki z drewna, itp. Dziecko z zawiązanymi oczami otrzymuje dwa przedmioty. Dotyka je i manipuluje nimi. Odpowiada na pytanie: w czym te przedmioty są podobne?

• „Bliźniaki”. Dziecko z zawiązanymi oczami rozpoznaje dotykiem wśród zbioru różnych przedmiotów pary podobnych, a różniące się w detalach, np.: kawałki tkanin różnej grubości, guziki różnej wielkości, kredki różnej długości.

• „Słuchanie ciszy”. Z zamkniętymi oczami siedzimy, lub leżymy w ciszy i próbujemy usłyszeć wszystkie dźwięki, odgłosy jakie do nas dochodzą i je zapamiętać. Po chwili otwieramy oczy i rozmawiamy o tym, co kto usłyszał.

• „Fabryka dźwięków”. Należy przygotować pomoce, które posłużą do wydawania dźwięków, np.: dzwonek, papier do darcia, butelka z wodą do przelewania, drewniana kulka do toczenia. Dziecko siedzi odwrócone plecami i słucha dźwięków, stara się zapamiętać , co usłyszało. Następnie sprawdzamy czy poprawnie rozpoznało odgłosy oraz ich kolejność.

• „Rozpoznawanie odgłosów i wskazywanie właściwej ilustracji”. Można korzystać z pomocy edukacyjnych np. „ Co to? Kto to?”, „Lotto Misia Plum”.

• „Znikające przedmioty”. Potrzebne są małe przedmioty: zabawki, przybory szkolne w ilości od trzech do ośmiu w zależności od wieku i stopnia uwagi dziecka. Przedmioty ułożone są na jednolitym tle. Dziecko przygląda się przedmiotom i stara się je zapamiętać. Następnie zamyka oczy, a w tym czasie znika przedmiot, a dziecko musi powiedzieć co zostało zabrane. Można zwiększać liczbę znikających przedmiotów – dwa, trzy.

• „Zmiana”. Rozkładamy na tkaninie lub arkuszu papieru zestaw złożony z różnych przedmiotów, np.: 3 ołówki, 4 klocki, 2 mini maskotki. Prosimy , aby dziecko przyjrzało się i zapamiętało przedmioty oraz gdzie są umieszczone ( z prawej strony, z tyłu, z boku, za .., przed…, między..). Podczas , gdy dziecko odwraca się plecami dokonujemy zmiany w ustawieniu elementów. Następnie dziecko zgłasza zauważone zmiany.

• „Rób to samo, co ja”. Naśladowanie sekwencji ruchów.

• „Kalambury”. Pokazywanie gestem, ruchem czynności i ich odgadywanie. Zamiana ról.

• „Ciągi percepcyjne”. Należy przygotować klocki różnych wielkości, kształtów, kolorów. Każda osoba z pary ma taką samą ilość przedmiotów. Dorosły układa klocki w dowolnej kolejności. Dziecko obok zbudowanego ciągu układa identyczny. Początkowo należy szeregować w poziomie, następnie można przejść do układania elementów jeden na drugim.

• „Labirynty”. Prowadzenie linii w ograniczonym polu i do wskazanego punktu.

• „Różnice”. Wskazywanie różnic na dwóch podobnych ilustracjach.

• „Łączenie punktów”. Łączenie liniami punktów oznaczonych kolejnymi cyframi.

• „Gwiazdka”. Dziecko szuka i zaznacza kredką wszystkie gwiazdki wśród wielu innych znaków graficznych przedstawionych na kartce .

• „Brakujące elementy”. Dziecko ogląda ukończony rysunek np.: psa. Następnie uzupełnia – dorysowuje to, czego brakuje na niedokończonych portretach zwierzaka.

Zapraszamy też do skorzystanie z pliku PDF, w którym znajdziecie Państwo przykładowe ćwiczenia do wydrukowania.

Zestaw zadań wspomagających koncentrację

opracowały: Agnieszka Uszyńska, Agnieszka Kreczunowicz